Եթե մինչև պատերազմը ինձ թվում էր,

թե  պոետիկ ֆիլմ եմ նկարում,

պատերազմից հեոտ պարզվեց`

այն քաղաքակական ֆիլմ է:

Նորա Մարտիրոսյանի «Երբ որ քամին հանդարտվի» (Si Le Vent Tombe/ Should The Wind Drop) ֆիլմը կներկայացվի «Օսկարի»:  Ինչպես հայտնի է ֆիլմի հայաստանյան պրեմիերան տեղի է ունեցել 2021 թվականի մարտի 10-ին «Մոսկվա» կինոթատրոնում, իսկ սեպտեմբերի 27-ին Հայկական ազգային կինոակադեմիայում տեղի ունեցած նիստում ֆիլմը փակ քվեարկությամբ ընտրվել է «Օսկար» ամենամյա մրցանակաբաշխության «Լավագույն օտարալեզու ֆիլմ» անվանակարգում առաջադրվելու համար:

Ֆիլմի ստեղծման, նկարահանումների, ապրածի ու զգացածի մասին զրուցել ենք ռեժիսոր, սցենարիստ  Նորա Մարտիրոսյանի հետ:

Ինչո՞ւ անվանվեց  «Երբ որ քամին հանդարտվի» (Si Le Vent Tombe/ Should The Wind Drop):

Ֆիլմը սկզբում վերնագրել էի «Տերետորիա», ապա  «Սև այգի կապույտ երկինք», բայց երբ արդեն ֆիլմի հետարտադրական ընթացքում էինք և ֆիլմն արդեն մոնտաժվում էր, միանգամից որոշեցի վերնագիրը փոխել: Հաշվի առնելով, որ Արցախը գտնվում է կախված վիճակում, ինձ մոտ ցանկություն առաջացավ որպեսզի վերնագրում անպայման հնչի  «Երբ» կամ «Երբ որ»   բառերը: Այդպես էլ առաջացավ ֆիլմի անվանումը:

Ո՞րն է ֆիլմի հիմնական սյուժեն, ինչպես ընտրեցիք թեման:
Պետք է ասեմ, որ ֆիլմի սյուժեն ընտրվել է իմ Արցախ այցելության ընթացքում, երբ ես 2009 այցելեցի Արցախ, ու տեսնելով այնտեղի կյանքը, որը ունի կառավարման համակարգեր, դպրոցներ, բայց ինքը քարտեզի վրա չի ընկալվում` որպես պետություն և կարծես այդ թեման ինքն էր գոռում իր մասին, որպեսզի մարդկությունը խոսի Արցախի գոյության մասին: Եվ ես որպես ռեժիսոր մտածեցի որ լավագույն միջոցը այն մարդկանց հասցնելու` դա գեղարվեստական ֆիլմն է:

Գրեգոար Քոլին (Gre՛gorie Colin)Դուք նշեցիք, որ Արցախի գոյությունը աշխարհի համար շոշոփելի չէ: Ի՞նչ ուղերձ եք դրել ֆիլմի հիմքում:

Ֆիլմի հիմնական մեսսիջը այն է, որ որքան էլ մարդիկ չտեսնելու, չլսելու և չիմանալու տան, Արցախը կա, մարդիկ այնտեղ ապրում են, արարում են, ստեղծում են, որքան էլ մենք դա անտեսենք: Եվ այս ամենի հետ մարդկությանը ստիպել հաշվի նստել: Այդ մարդիկ, որոնց ներկայացրել եմ իմ ֆիլմում, կան, կան այդ բոլոր ճանապարները, դպրոցները, մարդկանց նիստ ու կացը, այդ բոլորը իրական են: Հերոսները  ապրելով Արցախում, ունեն հույս որ մի օր իրենց երկիրը  կճանաչվի:  Ամենակարևորը այստեղ նաև այն է, որ նրանք խոսում են հայերեն:

 Որտե՞ղ են տեղի ունեցել նկարահանումները:

Նկարահնումները այո ամբողջությամբ տեղի են ունեցել Արցախում:

Ինչպիսի դերասանական խումբ է ներկայացնում ֆիլմը:
Ֆիլմի գխավոր դերակատարը Գրեգոար Քոլին է (Gre՛gorie Colin), ֆրանսիացի հայտնի ու սիրված դերասան: Սակայն Հայաստանից նույնպես ընտրեցի մի քանի արտիստների, որոն,ըստ ինձ, հրաշալի ներկայացրեցին իրենց կերպարները: Թեև երբ 2018 եկա Հայաստան և քաստինգ կազմակերպվեց, կասկածում էի, թե կկարողանամ գտնել իմ ուզած պերսոնաժներին, սակայն` ի զարմանս ինձ, հանդիպեցի փայլուն արտիստների և ֆիլմում ներգրավեցի  Նարինե Գրիգորյանին, Արման Նավասարդյանին, Դավիթ Հակոբյանին ու Վարդան Պետրոսյանին:

Ի դեպք`  ֆիլմի ցուցադրությունից հետո բոլորն ինձ հարցնում էին, թե որտեղից եմ գտել այդպիսի հրաշալի ֆրանսիացի դերասան: Դավիթ Հակոբյանի կերպարը խոսում էր ֆրանսերենով և Դավիթը փայլուն հաղթահարեց այն: Պետք է ասեմ, որ ֆիլմում պերսոնաժները խոսում են ոչ միայն հայերեն, նաև ֆրանսերեն և անգլերեն:

Կա որեւ հատված կամ դիալոգ, որ այս պահին մտածում եք այլ կերպ կարելի էր անել:
Ոչ, ոչինիչ  չէի փոխի: Ֆիլմը պատմվում է այնպես, ինչպես ես հասկացել և զգացել եմ: Ֆիլմը նկարվեց 2018 թականին և արտահայտում է այդ տարիների ճշմարտությունը: Եվ եթե այսօր քաղաքական վիճակը փոխվել է, բայց  այն ճշմարտությունը, որը կա ֆիլմում չի փոխվել, մենք չենք կարող դա մոռանալ: Դա անփոփոխ է:
Որպես ֆիլմի ռեժիսոր` ինչպիսի՞նն էր Ձեր սպասումները և կարո՞ղ ենք արդարացված համարել դրանք. Ինչպիսի՞ն էր  հանդիսատեսի արձագանքը:

Գիտեք, երբ 11 տարի պայքարում ես և աշխատում ես մի ֆիլմի վրա , սպասումներ որպես այդպիսին այդքան էլ չեն լինում: Կասեմ միայն, որ երբ ֆիլմը ներկայացվում է, մի երկում ինչպիսին Ֆրանսիան է, որտեղ ամեն բան դեմոկրատիկ բնույթ է կրում, և երբ մարդկ կարող են վճարել ու գնալ դիտելու ֆիլմը, ապա այդ թվերին նայելով կարող եմ հասկանալ, որ մարդիկ հավանել են քո ֆիլմը: Չեմ կարող չնշել, որ ֆիլմը իսկապես մեծ հաջողություններ ունեցավ, այնպիսի, ինչպիսին ես չէի էլ սպասում:

Մինչև պատերազմը և պատերազմից հետո ֆիլմի ընկալումն ու հասկացությունը փոխվեց: Եթե մինչև պատերազմը ինձ թվում էր, որ ես պոետիկ մի ֆիլմ եմ նկարում, ապա  պատերազմից հետո պարզվեց, որ այն քաղաքական ֆիլմ է: Կինոթատրոններում մարդաշատությունը աննկարագրելի էր:

Ձեր խոսքը երիտասարդ ռեժիսորներին եւ ֆիլմարտադրության մասնագետներին:

Դժվար  է, անշուշտ, խորհուրդներ տալ, սակայն միակ բանը, որ կուզենայի ուղղել  երիտասարդ ռեժիսորներին այն է, որպեսզի նրանք ունենան մեծ կամք, կամքի մեծ ուժ: Ստեղծագործելու ճանապարհին դժվարությունները և խոչընդոտները շատ-շատ են, բայց միշտ պետք է հենվել այն սկզբնակետի, նախնական ցանկության վրա, որը մղել է իբրև ռեժիսոր` ստեղծելու տվյալ ֆիլմը:

Հիշեցնենք, որ  2020-ին Կաննի միջազգային 73-րդ փառատոնի պաշտոնական ծրագրում ֆիլմը ընտրվեց  «Առաջին լիամետրաժ ֆիլմ» (The First Features) անվանակարգում: 

Ֆիլմի մասին կարող եք կարդալ այստեղ: